Table of Contents
लिंगाची Ling व्याख्या, प्रकार आणि उदाहरणे
लिंगाची व्याख्या (लिंग Ling की परिभाषा किंवा प्राकार आणि उदाहरणे)
लिंग हा संस्कृत शब्द आहे ज्याचा अर्थ चिन्ह असा होतो. म्हणजेच ज्या नामाच्या रूपावरून आपण कोणत्याही व्यक्तीची, जीवाची किंवा वस्तूची जात ओळखू शकतो, त्या शब्दांना लिंग असे म्हणतात. या शब्दांवरून तो पुरुष जातीचा आहे की स्त्री जातीचा आहे हे कळते.
नामाचे ते सर्व शब्द ज्यांचे रूप, क्रियापद आणि विशेषण स्त्री किंवा पुरुष असा अर्थ लावतात, त्यांना लिंग असे म्हणतात.
लिंगाचे Ling प्रामुख्याने तीन प्रकार आहेत:
- पुल्लिंगी (पुरुष)
- स्त्रीलिंगी (स्त्रीलिंगी)
- नपुंसकत्व (मूळ)
1.माउलिंग
ज्या संज्ञांवरून पुरुष जातीचे शब्द निघतात ते पुरुष जातीचे असल्याचे दर्शवतात त्यांना पुल्लिंगी म्हणतात. म्हणजेच जे संज्ञा शब्द आपल्याला पुरुष जातीचा अर्थ देतात त्यांना पुल्लिंगी शब्द म्हणतात.
उदा: कुत्रा, गाढव, माणूस, राम, कृष्ण, वडील, भाऊ, मुलगा, सेठ, राजा, घोडा, घर, लोखंड, चष्मा, पर्वत, झाड, कोंबडा, बैल, सिंह इ.
२.स्त्रीलिंगी
जे शब्द हे नाम किंवा सर्वनाम स्त्रीलिंगी असल्याचे दर्शवतात, त्यांना स्त्रीलिंगी शब्द म्हणतात. या प्रकारच्या शब्दांमुळे वाक्याची रचना कशी करायची हे कळते. म्हणजेच, जर तुम्हाला माहित असेल की ट्रेन स्त्रीलिंगी आहे, तरच तुम्ही “ट्रेन गेली” सारखी वाक्ये बनवू शकाल.
स्त्रीलिंगी शब्दांची उदाहरणे:- सिंहीण, गंगा, नील, कुत्री, पुस्तक, सिगारेट, दारू, घोडी, लिलाक, मोर, कुसुम, पुष्पा.
निर्जीव वस्तूंमध्ये पुल्लिंगी आणि स्त्रीलिंगी ओळख
मित्रांनो, सजीवांमध्ये ओळखणे सोपे आहे, ते संज्ञाच्या भावनेने ओळखले जाते.
परंतु निर्जीव मध्ये ओळखणे हे क्रियापद आणि विशेषणाच्या अर्थाने समजते. याचा अर्थ क्रियापद किंवा विशेषण यावरून स्त्री किंवा पुरुष असण्याचा अर्थ लिंगभावाने समजतो.
काही उदाहरणांनी समजून घेऊ.
- मोबाईल तुटला – या वाक्यात क्रियापद (गेले) माणसाला समजत आहे, म्हणून मोबाईल खेचत आहे.
- पुस्तक उघडे आहे – येथे ‘ओपन’ क्रियापद स्त्रीचा अर्थ आहे. जे दर्शवित आहे की संज्ञा शब्द पुस्तक स्त्रीलिंगी आहे.
- जामुन आंबट आहे – आंबट हा शब्द संज्ञा (बेरी) चे वैशिष्ट्य दर्शवताना ओढण्याचा अर्थ देतो.
- चिंच आंबट आहे – चिंचेच्या वैशिष्ट्यामुळे स्त्रीलिंगीबद्दलचे ज्ञान स्पष्टपणे मिळते.
लिंग Ling नियम
ओढण्याशी संबंधित काही नियम
- पुल्लिंगीशी संबंधित शब्द ओळखण्यासाठी त्यांच्यामागील अ, त्व, आ, आव, पा, पण, ना इत्यादी प्रत्यय ओळखणे अत्यंत आवश्यक आहे.
- सर्व झाडांची नावे पुल्लिंगी आहेत. उदा:- रोझवूड, अशोक, केळी, साग, पपई, देवदार, पेरू, पालाश, डाळिंब, जामुन, वड, पीपळ. (तुळशी याला अपवाद आहे)
- सर्व धातूंची नावे पुल्लिंगी आहेत. उदा:- लोखंड, तांबे, पितळ, चांदी, सोने, पारा, अॅल्युमिनियम.
- द्रवपदार्थांना पुल्लिंगी नावे असतात. उदाहरणार्थ:- सरबत, पाणी, तेल, दूध, दही, तूप, पेट्रोल, डिझेल.
- सर्व नक्षत्रांची नावे पुल्लिंगी आहेत. उदा:- मंगळ, शुक्र, गुरु, आकाश, शनि, सूर्य, चंद्र, राहू.
- तृणधान्यांची सर्व नावे पुल्लिंगी आहेत. उदा:- जव, बाजरी, गहू, हरभरा, ताप इ.
- सागरची नावे नेहमी पुरुषार्थी असतात. उदा:- प्रशांत महासागर, आर्क्टिक महासागर, अरबी समुद्र, हिंदी महासागर इ.
- प्राणीशास्त्रीय शब्द नेहमी पुल्लिंगी असतात. उदाहरणार्थ:- मानव, माणूस, व्यक्ती, ससा, खाट, कावळा, कोल्हाळ, मुलगा, सिंह, कुत्रा, डास, पक्षी, माकड इ.
- देशांची नावे देखील पुल्लिंगी आहेत. उदा:- भारत, पाकिस्तान, यूके, अमेरिका, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया इ.
- महिन्यांची नावे देखील नेहमी पुल्लिंगी असतात. उदा:- सप्टेंबर, डिसेंबर, जानेवारी, मे, एप्रिल इ.
- पर्वतांची नावे देखील नेहमी मर्दानी असतात. उदा:- माउंट एव्हरेस्ट, विंध्याचल, मलायाचल, कैलास इ.
- दिवसांची नावे नेहमी पुल्लिंगी असतात. उदा:- शनिवार, रविवार, शुक्रवार, ऐतवार इ.
- वेळेची नावे नेहमी पुल्लिंगी असतात. उदा:- तास, क्षण, क्षण, मिनिट सेकंद इ.
- वर्णमालेतील अक्षरांची नावे नेहमी पुल्लिंगी असतात. उदा:- a, aa, e, e, u, oo, a, ae, o, u, an, aah|
स्त्रीलिंगाशी संबंधित काही नियम
- स्त्रीलिंगी शब्द बनवण्यासाठी त्यात प्रत्यय जोडला जातो, अशा प्रत्ययांना स्त्रीलिंगी प्रत्यय म्हणतात. उदा. बडी, भाली, खादी, सुनी, सनी इ. ini, in, ni, aani, ain, iya असे इतर शब्द आहेत.
- स्त्रीलिंगी शब्द ओळखण्यासाठी त्यामागे लुग, हट, वात, ख, त, इत्यादी शब्द दिसतात.
- oo, e सारख्या संज्ञा स्त्रीलिंगी शब्दांचा अर्थ लावतात. म्हणजेच अनुस्वारांत, इक्रांत, उक्रांत, ताकारांत, सकरांत, इत्यादी संज्ञा स्त्रीलिंगी शब्द बनतात. जसे:- रोटी, खुर्ची, वहिनी, आई, पट्टे, बोली, मोहरी, दारू, जांभई इ.
- अन्नाची नावे नेहमी स्त्रीलिंगी असतात. उदाहरणार्थ:- डंपलिंग्ज, रोटी, मसूर, शॉर्टब्रेड, भाज्या.
- पुस्तकांची नावेही नेहमी स्त्रीलिंगीच असतात. उदा:- रामचरितमानस, रामायण, बायबल, गीतांजली, किताब, गीता इ.
- काही नक्षत्रांची नावे देखील स्त्रीलिंगी आहेत. ती नावे :- मृगाशिरा, अश्विनी, भरणी, रोहिणी, चित्रा, रेवती.
- तारखा आणि तारखांची नावे स्त्रीलिंगी आहेत. उदा:- अमावस्या, पौर्णिमा, प्रथम, प्रतिपदा, पृथ्वी, एकादशी इ.
- शरीराच्या अवयवांची अनेक नावे स्त्रीलिंगी आहेत. उदाहरणार्थ:- तोडी, जीभ, पापणी, डोळा, नाक इ.
- राशिचक्र चिन्हांची अनेक नावे स्त्रीलिंगी आहेत. उदाहरणार्थ:- कर्क, कुंभ, मीन, तूळ, सिंह, मेष इ.
- एकत्रित शब्द नेहमी स्त्रीलिंगी असतात. उदा:- गर्दी, गर्दी, सेना, विधानसभा, वर्ग, समिती इ. (संघ याला अपवाद आहे)
- बोली, भाषा आणि लिपी यांची नावे नेहमीच स्त्रीलिंगी असतात. उदाहरणार्थ :- हिंदी, संस्कृत, फ्रेंच, अरबी, पर्शियन, देवनागरी, अवधी, मराठी, तमिळ, गुजराती, बंगाली, गुरुमुखी इ.
- नद्यांची नावे नेहमीच स्त्रीलिंगी असतात. उदाहरणार्थ:- यमुना, गोमती, गोदावरी, व्यास, सतलज, झेलम, ब्रह्मपुत्रा, नर्मदा, कावेरी, कृष्णा, सरस्वती, तापी, अलकनंदा, सिंधू, नील इ.
- मसाल्यांची नावेही स्त्रीलिंगी आहेत. उदाहरणार्थ:- एका जातीची बडीशेप, अजवाइन, हळद, मिरची, धणे, लवंग इ.
- कपड्यांची नावे नेहमीच स्त्रीलिंगी असतात. उदाहरणार्थ:- पँट, टाय, बेल्ट, सलवार, पायजमा, सूट, धोती, कुर्ती इ.
- भूषणाची नावे स्त्रीलिंगी आहेत. उदाहरणार्थ:- बांगडी, बिंदी, कंगवा, अंगठी, नथ इ.
कधीकधी, पुल्लिंगी शब्द खूप गुंतागुंतीचे असतात, म्हणून त्यांना स्त्रीलिंगीमध्ये रूपांतरित करण्यासाठी स्त्री असणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ:-
- fly = नर माशी
- mosquito = मादी डास
- अस्वल = मादी अस्वल
- myna = पुरुष मैना
- कावळा = मादी कावळा
- cuckoo = नर कोकिळा
- मेंढी = नर मेंढी
- tortoise = नर कासव
- पोपट = मादी पोपट
- squirrel = नर गिलहरी
- घुबड = मादी घुबड
- crocodile = मादी मगर
- eagle = नर गरुड
- बेडबग = मादी बेडबग
काही स्त्रीलिंगी शब्द पुल्लिंगी शब्दांपेक्षा पूर्णपणे भिन्न असतात, त्यांच्या बांधणीत कोणतेही नियम वापरले जात नाहीत. उदाहरणार्थ:-
- भाऊ = बहीण
- सम्राट = सम्राज्ञी
- मुलगा = सून
- पती = पत्नी
- वडील = आई
- पुरुष = स्त्री
- tomcat = मांजर
- वर = वधू
- पुरुष = स्त्री
- राजा = राणी
- fufa = काकू
- बैल = गाय
इतर उदाहरणे
- प्रिय = प्रिय
- sut = सूत
- तनुज = तनुजा
- फूल = फूल
- श्याम = श्यामा
- आत्मज = स्वतः
- sheep = मेंढी
- पूज्य = पूजा केली
- चंचल = चंचल
- वेदांत = वेदांत
- buffalo = म्हैस
- aunty = warts
- GG = भाऊ
- देव = भगवती
- श्री = सौ.
- putrawan = सून
- आयुष्मान = आयुष्मान
- बुद्धिमान = बुद्धिमान
- ascetic = तपस्वी
- सुहास = सुखद
- मनस्वी = मनस्वी
- गर्विष्ठ = गर्विष्ठ
- elephant = हत्ती
- सिंह = सिंहिणी
- चंद्र = चंद्रप्रकाश
- सिंह = सिंहिणी
- peacock = मोर
- thief = चोर
- हंस = हास्य
- भिल = भिलाणी
- उंट = उंट
- हिंदू = हिंदूनी
